Samen kunnen we Nederland vergroenen door meer planten en bomen in onze tuinen te plaatsen. Meer groen helpt bij het tegengaan van hittestress, het afvoeren of vasthouden van water en biedt ruimte aan dieren en nuttige insecten. Maar gezonde planten en bomen beginnen bij goede potgrond. Potgrond die de eigenschappen heeft om het groen te helpen groeien: Aardige Aarde!
Wat is Aardige Aarde?
Aardige Aarde is potgrond die steeds meer uit hernieuwbare en circulaire grondstoffen bestaat. Dit betekent dat niet-hernieuwbare grondstoffen worden vervangen door hernieuwbare alternatieven. Zo verkleinen we de milieu-impact van potgrond, terwijl we blijven bijdragen aan een groenere omgeving.
Wat merk jij hier als consument van?
Door het gebruiken van andere grondstoffen, verandert ook de samenstelling van potgrond. Dit kan betekenen dat zakken potgrond zwaarder zijn, de waterbehoefte van planten verandert en dat sommige soorten extra bemesting nodig hebben.
Wat kun je zelf doen?
Je kunt nu al bijdragen aan duurzamer potgrondgebruik door:
- Zelf compost te maken en na te gaan of extra potgrond nodig is.
- Bij aankoop te letten op het aandeel hernieuwbare grondstoffen en de geschiktheid voor je planten.
- Te kiezen voor potgrond met het RHP Consumer keurmerk voor kwaliteit en veiligheid.
- Te letten op het Responsibly Produced Peat logo bij potgrond met veen.
- Advies te vragen bij het tuincentrum over duurzame keuzes.
Zo zorgen we samen voor een groenere en duurzamere toekomst!
De verschillende grondstoffen
Wat zijn hernieuwbare grondstoffen?
Hernieuwbare grondstoffen kunnen binnen korte tijd worden hersteld, in tegenstelling tot primaire grondstoffen zoals veen, zand en klei. Voor potgrond zijn onder andere kokos, houtvezel, compost, biochar en rijstkaf geschikte hernieuwbare alternatieven.
Hoe worden alternatieven beoordeeld?
Nieuwe grondstoffen moeten dezelfde voordelen bieden als veen: goede structuur, waterhuishouding, voedingsstoffen en een gezond bodemleven. Daarnaast wordt gekeken naar de milieubelasting en of ze op grote schaal beschikbaar zijn. De potgrondsector investeert in onderzoek en innovatie om de overgang naar duurzamere grondstoffen mogelijk te maken.
Turf, de gedroogde vorm van veen, is al jarenlang een belangrijke basis voor potgrond. Er is een stabiel aanbod van veen die vrij is van ziekten, onkruiden en ongewenste stoffen, zoals metalen, pesticiden, hormonen en medicijnresten.
Eigenschappen
Veen zorgt voor een luchtige bodemstructuur en biedt ruimte voor wortelgroei. Daarnaast kan veen veel water vasthouden, waardoor planten een goede vochtbalans behouden. Het is bovendien vrij van ziekten, onkruiden en schadelijke stoffen.
Milieu-impact
Veen is geen hernieuwbare grondstof, omdat het tientallen tot duizenden jaren duurt om te vormen. Hierdoor is er steeds minder ruimte voor het gebruik van veen als grondstof. Het winnen van veen draagt bij aan klimaatverandering doordat opgeslagen CO2 kan vrijkomen als veen wordt afgegraven. Bovendien verdwijnen veengebieden door ontwatering en landgebruik, wat schade toebrengt aan unieke ecosystemen.
Verantwoord veengebruik
Om negatieve milieueffecten te beperken, is er het Responsibly Produced Peat (RPP)-keurmerk. Een Europees keurmerk dat garandeert dat veen alleen wordt gewonnen uit al ontwaterde veengebieden en dat er na de winning natuurherstel plaatsvindt. Toch moeten we blijven kijken naar alternatieven voor veen om in onze vraag naar duurzamere potgrond te kunnen voorzien. En met name naar substraten uit hernieuwbare bronnen die potgrond op de lange termijn kan garanderen.
De buitenbast van kokosnoten wordt verwerkt tot kokosgruis, kokosvezels en kokoschips. Potgrond kan volledig uit kokosgruis bestaan, terwijl kokosvezels juist vaker in een mengsel met andere grondstoffen in potgrond zit. Kokoschips maken de grond luchtiger. Omdat kokosnoten snel opnieuw groeien, zijn kokosproducten een hernieuwbare bron. Bovendien kan potgrond met kokosproducten meerdere keren worden hergebruikt en hebben deze een lange levensduur.
Eigenschappen van kokos
Kokosproducten houden goed water vast, zorgen voor een luchtige structuur en kunnen voedingsstoffen absorberen. Dit helpt water en meststoffen te besparen. Kokosvezels bevorderen de wortelgroei en verbeteren de bodemgezondheid. Wel moeten de van nature aanwezige zouten worden verwijderd via een proces dat 'bufferen' heet. De fabrikant van de potgrond zorgt ervoor dat dit gebeurd.
Milieu-impact
Hoewel kokos een goed alternatief voor veen is, heeft het ook een ecologische voetafdruk. Kokos wordt geïmporteerd uit landen als India en Sri Lanka, wat een hoge transportuitstoot veroorzaakt. Daarnaast verbruikt het uitspoelen van zouten uit kokosvezels veel water. Wel kan kokos samengeperst worden om ruimte te besparen tijdens transport, waardoor het transport efficiënter verloopt.
Compost ontstaat door de afbraak van organisch materiaal door bacteriën en schimmels, waardoor voeding ontstaat die door planten gebruikt kan worden. Voor potgrond worden vooral groencompost (afkomstig van openbaar groen en tuinen) en gft-compost (van huishoudelijk afval) gebruikt. Groencompost is doorgaans beter toepasbaar dan gft-compost.
Compost moet aan strenge kwaliteitseisen voldoen, wat wil zeggen dat het vrij moet zijn van bijvoorbeeld glas en plastic en van onkruidzaden en plantziekten. Dit wordt gewaarborgd door het keurmerk RHP Consumer. De kwaliteit van compost is afhankelijk van de reststroom. De uitdaging bij compost ligt dus vooral aan het constant houden van de kwaliteit en beschikbaarheid. Daarom werkt de sector er hard aan om de compoststromen beter in kaart te brengen om zo kwalitatieve compost te kunnen garanderen voor potgrond.
Eigenschappen van compost
Compost is rijk aan voedingsstoffen, nuttige micro-organismen en heeft een uitstekend waterhoudend vermogen. Het kan de bodemstructuur verbeteren en ziekten helpen onderdrukken. Ook heeft compost de eigenschap om stikstof vast te leggen en om te zetten naar een vorm die opgenomen kan worden door planten.
Toch kan er ook té veel nutriënten in compost zitten, zoals compost van gft-afval. Daarom wordt compost van gft-afval niet in grote hoeveelheden in potgrond verwerkt, maar kan er wel voor zorgen dat er minder bemesting nodig is voor de groei van planten.
Milieu-impact
Compost wordt lokaal geproduceerd, waardoor de transportuitstoot laag blijft. Het draagt bij aan een circulaire economie en voorkomt verspilling van organisch afval. Wel kan compostering CO2 en andere broeikasgassen uitstoten, maar dit is minimaal als het proces goed wordt uitgevoerd. Daarnaast wordt tijdens het proces ook veel koolstof vastgehouden.
Houtvezels worden gemaakt van houtchips uit bomen zoals de grove den en spar. Deze worden onder hoge temperatuur tot vezels verwerkt, waardoor ook ziektekiemen worden gedood. Er zijn twee typen houtvezels: een fijne en een grove.
Eigenschappen van houtvezel
Houtvezel maakt potgrond lichter en luchtiger, wat gunstig is voor drainage. Het houdt minder goed water vast en bevat minder direct beschikbare voedingsstoffen. Daarom wordt het vaak gemengd met andere materialen en extra bemest.
Milieu-impact
Houtvezel kan lokaal geproduceerd worden en komt vaak uit reststromen van houtbewerking of het beheer van openbaar groen. Hierdoor is de transportuitstoot beperkt. Daarnaast hebben de bomen die gekapt worden voor houtvezels CO2 opgenomen om te groeien, en worden de reststromen gebruikt om een hoogwaardiger product te maken (up-cycling). Zo kan van de resten van bomen potgrond gemaakt worden waar weer nieuwe planten in kunnen groeien, die op hun beurt ook weer CO2 opnemen.
Boomschors is een natuurlijk restproduct van de houtindustrie en is vooral afkomstig van de barts van naaldbomen. De fijnspar en Douglas-den leveren gecomposteerde schors, terwijl de Pinus pinaster een hardere variant biedt.
Eigenschappen van boomschors
Afhankelijk of de boomschors fijn of grof is gemaakt, houdt het veel of weinig water vast. In het algemeen geldt de regel: hoe grover de schors, des te luchtiger. Het wordt vaak gebruikt in een mengsel met andere grondstoffen en zorgt voor een grotere stabiliteit in de structuur van potgrond. Daarnaast zorgt het ervoor dat potgrond mengsels minder snel uitdrogen.
Milieu-impact
Omdat boomschors een restproduct is, is het een duurzaam bestanddeel. Het kan lokaal gewonnen worden, maar komt nu vooral uit Frankrijk, Spanje en Portugal. Toch is de transportafstand relatief klein, in vergelijking met alternatieve grondstoffen.
De naam zegt het enigszins al: hergebruikt substraat is grond afkomstig van de professionele tuinbouw die na één of meerdere oogsten wordt gebruikt om een nieuwe grondstof te maken. Het is een dus een gerecyled product.
Eigenschappen van hergebruikt substraat
Gebruikt substraat is even stabiel als nieuw substraat en breekt niet te snel af. Het bevat vaak nog nuttige voedingsstoffen, maar heeft een hogere pH. Daarom wordt het goed gereinigd om ziekten te voorkomen en gemengd met andere grondstoffen. Gebruikt substraat is een relatief nieuwe grondstof is voor potgrond, waardoor er nog veel uit te zoeken valt over de eigenschappen en toepasbaarheid van het product
Milieu-impact
Door substraat te hergebruiken, blijft het langer in de keten. Ook betekent dit dat we langer gebruik kunnen maken van afgegraven veen, houtvezels en kokos. Dit bespaart CO2, waardoor de ecologische voetafdruk kleiner wordt.
Perliet is een vulkanisch gesteente dat onder hitte wordt gepoft tot lichte, witte korrels. Het wordt gewonnen in groeves, onder andere in Griekenland. Bij het poffen van het gesteente zet de steen zich tot wel 20 keer het originele volume uit. Verwar deze witte balletjes niet met piepschuim wanneer je perliet tegenkomt in potgrond.
Eigenschappen van perliet
Perliet maakt potgrond luchtiger en verbetert drainage. Het helpt wortels om zich goed te ontwikkelen en voorkomt wortelrot. Daarom wordt het vaak gebruikt voor droogtetolerante planten zoals vetplanten en cactussen.
Milieu-impact
Perliet is geen hernieuwbare grondstof, omdat het gewonnen moet worden uit groeves en niet relatief snel weer aangevuld is. Ook is er uitstoot tijdens de productie van perliet. Aan de andere kant is perliet lichtgewicht en is voor een volume perliet minder gesteente nodig doordat het zich uitzet.
